Yazar Eurasia Team
Eşsiz Yapı
İnsan beyni kompleks bir yapıdır.
İnsanı eşsiz kılan ve diğer canlılardan ayıran en önemli yapıdır.
Tüm vücut fonksiyonlarının kontrolü ve yönetimi beyin tarafından gerçekleştirilir.
Öğrenme, kavrama, karşılaştırma, akıl yürütme, kompleks ilişkiler kurma ve geliştirme, problem çözme ve daha fazlası beyin tarafından gerçekleştirilir.
Yaklaşık 1300-1500 gr ağırlığındadır.
İnsan beyni bir fil beyninin üçte biri ağırlığındadır.
Beynin yaklaşık %60’ı yağdan oluşmaktadır.
Beyin zarı ve kafatası arasındaki boşluk, yaklaşık 125-150 mililitre beyin omurilik sıvısı ile doludur.
İki yaşındaki bir çocuğun beyni bir yetişkin beyninin kullandığı enerjinin 2 katı kadar enerji kullanır.
Beynin sadece %10’unun kullanıldığı görüşü bir efsaneden ibarettir.
Beynin kütlesi vücut kütlesinin %2’si kadar olmasına rağmen solunan oksijenin %20’sini kullanır.
İnsan beyni tüm işlevlerini 20 wattlık bir ampulün harcadığı enerjiye denk bir enerji ile gerçekleştirmektedir.
İnsan beynindeki nöronların yani sinir hücrelerinin sayısı 86 milyar civarındadır.
Photo by Colin Behrens on Pixabay
Nöronların yapıları ağaçları andırmaktadır.
Nöronların gövdeleri soma olarak adlandırılır.
Dal benzeri çıktıları ise dentrit olarak adlandırılmaktadır.
Algı, öğrenme ve hafızanın temelini somalar tarafından üretilen dijital sinyaller oluşturur.
Akson olarak adlandırılan ve dentritlerin tamamından daha uzun olan bir yapı da bulunmaktadır
Photo by Allinonemovie on Pixabay
Sinyallerin bir nörondan başka bir nörona aktarıldığı bölgelere sinaps adı verilir.
Dentritler tarafından alınan bilgiler soma tarafından değerlendirilir ve elektriksel sinyal üretilir. Akson boyunca gönderilen sinyal başka bir sinapsa ulaşır ve bilgi başka bir sinir hücresine aktarılır.
Nöronların çalışma prensibi bilgisayarların çalışma prensibine benzetilir.
Dentritlerin sadece somaların ürettiği sinyalleri taşımadıkları aynı zamanda somalarınkinden daha çok sinyali kendileri ürettikleri saptanmıştır.
Dentritlerin sinir dokusunun %90’ından fazlasını oluşturması beynin kapasitesinin bilinenden en az 100 kat daha fazla olduğunu göstermektedir.
Dentritlerin dijital ve analog sinyaller üretmeleri beynin bilgisayarlara değil aslında gelişmekte olan kuantum bilgisayarlara benzediğini göstermiştir.
Ayrıca bilim insanları bazı nöronların aralarında herhangi bir bağlantı olmadan haberleşebildikleri yeni bir nöral iletişim şekli tanımlamışlardır.
Beyin sadece nöronlardan ibaret değildir. Glial hücreleri de beynin önemli yapıtaşlarından biridir.
Glial hücreleri, nöronlardan daha fazla olan, elektriksel olarak aktif olmayan ve nöronları bir arada tutan hücrelerdir.
Glial hücrelerin, nöronları besleme, koruma, zararlı mikroorganizmaları yok etme ve ölü nöronları temizleme gibi hayati görevleri vardır.
Mikroglia denilen türleri, beyinde dolaşarak nöronları korumak için yabancı maddeleri toparlama görevini yerine getirmektedir.
Astrositler, nörotransmiterler olarak bilinen kimyasal mesajların seviyelerini kontrol ederek nöronları koruma ve oluşan hasarları giderme görevini yerine getirmektedir.
Astrositler, zekanın gelişiminde de rol oynamaktadırlar.
Beynin içerisinde yer alan boşluklar da hayati öneme sahiptir. Vertikül denilen küçük boşluklar da günde 500 ml beyin omurilik sıvısı üretilmektedir. Bu sıvı beyne mekanik koruma ve besin sağlarken aynı zamanda atıkları hücrelerden uzaklaştırmaktadır.
Son keşfedilen hücrelerden biri de kuşburnu meyvesine benzediği için kuşburnu nöronu olarak adlandırılan ve sadece insanda bulunan bir hücredir.
Uyku ve dinlenme aşamasında bile beyin çalışmaya devam eder. Nöronlar arasında iletişim süreklidir. Özellikle düşünme aşamasında müthiş bir sinyal trafiği yaşanmaktadır. Milyarlarca nöron arasında müthiş bir trafik.
Ve çok daha fazlası…
Eşsiz ve mükemmel bir yapı olan beynin sırları her geçen gün ışığa çıkmakla birlikte beyin hala büyük gizemini korumaktadır.
Kaynaklar
Ak, Ö. (2019), Beyin Hücrelerinde Yeni Bir İletişim Şekli, TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı:617, s.6-7.
Ak, Ö. (2019), Beynimizi Özel Yapanlar, TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı:621, s.14-25.
Ak, Ö. (2014), Beyin, TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı:562, s.42-43.
Baydemir, T. (2020), Beyin Bilgisayar Arayüzleri, TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı:628, s.46-58.
Ocak, M. (2017), Beynin Kapasitesi, TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı:594, s.38-41.
A Star is Born: Lesser Known Brain Cells Take Center Stage, https://neurosciencenews.com/astrocytes-neuroinflammation-6841/, Erişim Tarihi: 20.01.2021.
Explaining Consciousness And The Other Biggest Mysteries of Your Brain, https://www.newscientist.com/article/mg24232350-800-explaining-consciousness-and-the-other-biggest-mysteries-of-your-brain/, Erişim Tarihi: 20.01.2021.
