Yazar Eurasia Team
Burgernomics-Big Mac Endeksi
Ülkelerin doğrudan nominal GSYİH karşılaştırmaları doğru sonuçlar vermemektedir. Maliyetler ülkeden ülkeye değiştiği için yapılan karşılaştırmalar yanıltıcıdır. Bunu düzeltmek için ekonomistler satın alma gücü paritesinden yararlanmaktadırlar. Satın alma gücü paritesi, ülkeler arasındaki fiyat düzeyi farklılıklarını ortadan kaldırarak ülkelerin para birimlerinin satın alma güçlerini eşitleyen bir değişim oranıdır.
Satın alma gücü paritesinin hesabında “PPP rate” yani “SAGP (Satınalma Gücü Paritesi) kuru” kullanılmaktadır. Hesaplamada ülkeler arasında ürün ve hizmetlerin fiyat farklılıkları ortadan kaldırılmaktadır. Karşılaştırmalar yapılırken sepette olan yaklaşık beş bin adet ürün ve hizmet üzerinden hesaplamalar yapılmaktadır. Sepetin ağırlıklı kısmını gıda ürünleri oluşturmaktadır. SAGP kuru, 1 ABD dolarının ABD’de satın aldığı ürün veya hizmetin, diğer ülkenin para birimiyle diğer ülkede kaça alınabildiğini göstermektedir.
Aşağıdaki görselde ülkelerin nominal GSYİH ve satınalma gücü paritesine göre hesaplanmış GSYİH yer almaktadır.
Ancak satın alma gücü paritesinin hesaplanması da zordur. Bu nedenle basit bir fikir vermesi açısından küresel çapta tüketilen bir üründen yola çıkarak satın alma gücü paritesi hesaplanmaktadır. Ülkelerin satın alma güçleri Big Mac Endeksi, Coca-Cola Endeksi gibi hesaplamalarla dünya çapında satılan standart ürünler üzerinden basit bir biçimde gözler önüne serilmeye çalışılmaktadır. Kolay ve basit olması nedeniyle popüler endeksler haline gelmişlerdir.
Big Mac Endeksi, The Economist dergisi tarafından 1986 yılından itibaren düzenli olarak yayımlanmaktadır.
Birçok görüş tarafından hatalı sonuçlar doğuran bir hesaplama yöntemi olduğu kabul edilmektedir. Ancak genel bir fikir vermesi açısından kullanılabilecek bir yöntemdir. Sadece bir üründen yola çıkarak yapılan bir analizin doğru sonuçlar vermesi beklenemez.
Küresel çapta satılan ve her yerde standart şekilde üretilen bir ürün olan burgerden yola çıkan bu endekste, Big Mac menüsü bütün McDonald’s restoranlarında yer almakta ve bütün dünyada girdi maliyetlerinin birbirine yakın olduğu kabul edilmektedir.
Hesaplama yapılırken para birimlerinden (ABD Doları, Euro, İngiliz Sterlini, Japon Yeni ve Çin Yuanı) biri baz alınarak Big Mac’in yerel fiyatı baz alınan para birimine oranlanmakta ve sonuç gerçek döviz kurları ile karşılaştırılmaktadır.
Örneğin, Temmuz 2020 verilerine göre Amerikan Doları baz alınarak, ABD’de Big Mac 5,71 $ Japonya’da 390 Japon Yeni fiyatından satılmıştır.
Big Mac döviz kuruna göre 390/5,71 = 68,30 dur.
Big Mac döviz kuru 1 $ = 68,30 Japon Yeni
Gerçek döviz kuru 1 $ = 107,28 Japon Yeni
Hesaplamaya göre Japon Yeni’nin dolar karşısındaki değeri olması gerekenden %36,3 daha az.
Gerçek döviz kuruna göre hesaplandığında 3,63 $ karşılık gelmektedir.
Big Mac Temmuz 2020 verileri incelendiğinde Amerikan Doları karşısında en değerli paranın İsviçre Frank’ı olduğu gözükmektedir.
Satınalma gücü paritesine yönelik Dünya Bankası ve IMF gibi uluslararası kuruluşların güvenilir çalışmaları bulunmaktadır. Ancak Big Mac Endeksi yüksek düzeyde eleştiriye açık bir endeks olsa da kolay bir şekilde karşılaştırma yaparak fikir oluşturma imkânı sağlamaktadır.
